KAZAKİSTAN
KAZAKİSTAN BÜYÜKELÇİLİĞİ VE KONSOLOSLUKLARI - The Embassy of Kazakhstan to Turkey
Canseyit Tüymebayev (Zhanseit Tuimebayev)
Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi
Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği
Adres: Kılıç Ali Sokak No : 6 Oran Sitesi - Çankaya / Ankara / TÜRKİYE
Telefon: +90 312 491 91 00
Faks: +90 312 491 44 55
E-mail: ankara@mfa.kz
Kazakistan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu
Adres: Başak sk. No. 35, Yeşilyurt mh., Bakırköy – İstanbul
Telefon: + 90 (212) 662 53 47
Faks: + 90 (212) 662 53 49
E-mail: consulkazist@gmail.com
Kazakistan Cumhuriyeti Antalya Fahri Konsolosluğu
Adres: 2074 sk. No. 16, Çağlayan mh., Muratpaşa - Antalya
Telefon: + 90 (242) 324 26 11
Faks: + 90 (242) 316 25 59
E-mail: kzantalya@gmail.com
Kazakistan Cumhuriyeti Bursa Fahri Konsolosluğu
Adres: Bay Ahmet Çalık ÇALIK HOLDİNG-Büyükdere Cad.No:163 34394
Zincirlikuyu/İSTANBUL
Telefon: +90 212 306 50 00
Faks: +90 212 306 56 00
E-mail: selcuksevinc@celik.com
Kazakistan Cumhuriyeti Hatay Fahri Konsolosluğu
Adres: Osman Durmaz cad.Nezihe Civelek İşhanı No:23 Antakya - Hatay
Telefon: + 90 (326) 225 11 24
E-mail: colakoglu@gmail.com (Bay Hayrettin Çolakoğlu)
Kazakistan Cumhuriyeti Adana Fahri Konsolosluğu
Adres: Atatürk cad.Lokma Apt. Asma kat ADANA
Telefon: + 90 (322) 459 03 63
Faks: + 90 (326) 457 32 31
E-mail: kulak@kulakco.com.tr (Bay Tarkan Kulak)
Kazakistan Cumhuriyeti Nevşehir Fahri Konsolosluğu
Adres: Adnan Menderes cad. No:34 Göreme - Nevşehir
Telefon: + 90 (212) 2306 56 00
E-mail: huluer@uluergrup.com (Bay Halil Uluer)
Kazakistan Cumhuriyeti Kayseri Fahri Konsolosluğu
Adres: Organize Sanayi Bölgesi. 6. Cad. No:35 Boydak Center 38070Kayseri
Telefon: + 90 (352) 207 18 00
Faks: + 90 (352) 207 18 16
E-mail: haciboydak@boydak.com (Bay Hacı Boydak)
azakistan Cumhuriyeti Kocaeli Fahri Konsolosluğu
Adres: D100 Karayolu üzeri 32. Km No:35 Assan tesisleri Tuzla - İstanbul
Telefon: + 90 (216) 581 10 00
Faks: + 90 (216) 446 83 00
E-mail: info@kibarholding.com (Bay Ali Kibar)
Kazakistan (Kazakça: Қазақстан, Qazaqstan, /qɑzɑqstɑ́n/), resmî adıylaKazakistan Cumhuriyeti, Orta Asya ve Doğu Avrupa’daki bağımsız devlettir. Kazakistan, (Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan, Özbekistan,Türkiye, ve Türkmenistan ile birlikte) günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletinden biri olup Türk Konseyi ve TÜRKSOY'un üyesidir. 2.729.900 km2 yüzölçümü ile (Batı Avrupa'nın yüzölçümü kadar) dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesidir. Müslüman ülkelerin ve Türk devletlerinin yüzölçümü bakımından en büyüğü, doğal kaynaklar bakımından da en zenginidir. Kazakistan Türk tarihinin önemli devletlerinden olan Saka, Hun, Göktürk, Kıpçak, Karahanlı, Altın Ordu gibi devletlerin merkezüssü, Kıpçak, Oğuz, Karluk gibi Türk boylarının beşiği olmuştur.
Komşuları olarak kuzeyde Rusya, güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti bulunur. Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü'ne kıyısı vardır.
Bağımsızlığın kazanılmasına doğru 1989 yılında 16.464.464 kişi olan ülke nüfusu,1999 yılına gelindiğinde Slav ve Almanların ülkeden göç etmeleriyle 14.900.000'e kadar düşmüştür. 2010'da bu sayı 16.500.000'e yükselmiştir. Ülke bu gün nüfus bakımından dünyanın 60. büyük ülkesi olmakla birlikte, kilometrekare başına 5,5 insan ile 210.'dur.
Kazakistan dışında 30'dan fazla ülkede Kazaklar yaşamaktadır (Kazakistan'da 11.000.000, diğer ülkelerde 5.000.000). Kazak sözü "sert, özgür, yiğit" anlamına gelir.
Çağdaş Kazakların kökenleri 1400'lü yıllara kadar gitmektedir. 1400'lü yıllarda çeşitli Türk kavimlerinin bir araya gelmesiyle Orta Asya'da yeni bir boy doğmuştur. 1400'lü yıllar öncesinde Kazak toprakları pek çok Türk devletinin kurulduğu geniş bozkır alanlarıdır.
Kazak bozkırları dâhil Orta Asya'da Milattan Önce 5000-1200 yılları arası;Afanesyova, Andrenova ve Karasuk kültürleri gibi kültürleri yaşamıştır. Bu devirden sonra Kazak bozkırlarında kurulan medeniyetler şöyle sıralanabilir: Sakalar, Hiung-nu, Çi-çi yönetimindeki Hiung-nular, Avarlar, Göktürk Kağanlığı, Batı Göktürk İmparatorluğu, Hazarlar ve Bulgar Dönemi, II. Göktürk Kağanlığı, Türgiş Devleti, Arap Akınları, Karluklar ve Kimekler, Karahanlı Devleti, Oğuz Yabgu, Kıpçaklar, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Harzemşahlar Devleti, Moğol Hakimiyeti, Altın Orda Devleti.
Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bayrağı
Çağdaş Kazakların doğuşu: Altın Orda Devleti'nin yıkılmasından sonra Deşt-i Kıpçakın batı yöresinde bulunan Türk kavimleri Nogay Han etrafında toplanarak Nogay Hanlığı'nı kurdular. Cengiz han sülalesinden olan Şeybani Ebü-lheyr han Deşti-i Kıpçakın orta kısmında Aral gölü kuzeyinde Özbek hanlığını kurdu. Deşt-i Kıpçakın güney yöresinde Cengiz hanın Çağatay sülalesinden gelen hanlar yöneten bağımsız Moğolistan hanlığı kurulmuş idi. Daha sonra Ebü-l heyr hanlığında Canibek ve Kerey sultanlar bölücülük hareketine başladı. 1450-1465 döneminde bu iki sultan liderliğinde birçok boylar Ebü-l heyr han ile savaşarak, özgürlüğünü korumak için Moğolistana göç ediyor. Moğolistan hanı İsen boğa Canibek ve Kerey sultan ve onun kendini kazak adı ile anacak boylara Şu nehri ve Kozıbası dağları yöresinden uc bölgeyi ülke edinmesine izin veriyor. Daha sonra Kazak hanlığı'na dönüşen bu hanlık 1465'ten 1847'ye kadar Kırgız Bozkırlarındaki Türk kavimlerinin ortak adı oldu. Kazak Hanlığı, bugünkü Kazakistan toprakları üzerinde üç parçadan oluşuyordu: Büyük Cüz, Orta Cüz, Küçük Cüz. Söz konusu cüzler 1771'den sonra birbirinden bağımsız hareket etmeye başladılar. 1770 sonlarında Kazak cüzleri güçlü Rus İmparatorluğu ve Çin arasındaki mücadele arasında kaldı. 1847'de Kazak hanı olan "Kenesarı Han" döneminde Ruslar, Kazak cüzleri üzerideki egemenliğini tam olarak sağladılar. 1863'te tüm Orta Asya'da bir "Turkestan Genel Valiliği" kuruldu ve bölge bölümlere ayırdı. Bu dönemde Ruslar Kazak bölgesini, "Kazak Kırgızları Hanlığı" olarak adlandırdı. 1900'lerle birlikte pek çok Rus, Kırgız Bozkırlarına yerleşmeye başladı. 1906'da Orta Asya'yı Rusya'ya bağlayan demiryolu bitirildi. Açlık ve siyasi sebeplerle 1912-1917 yılları arasında Rus hükûmetine karşı Orta Asya'da ayaklanma başladı.1917'de Çarlık Rusya'da ihtilâl olması sebebiyle Orta Asya'da bağımsızlık devri yaşandı. 1917-1920 yılları arasında eski Kazak cüzleri bir araya gelerek bağımsız "Alaş Orda Devleti"ni kurdular. Hükûmet Başkanı, Alikhan Bokeikhanov, başkenti Semey olan bu devlet üç yıl yaşayabildi. 1920'den sonra Ruslar egemenliği ele geçirdiler ve bu tarihten sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği başladı.
1920'de Orta Asya'da Ruslar iki Sovyet Cumhuriyeti kurdular. Bugünkü Kazakistan'da kurulan cumhuriyete "Kırgızistan Özerk SSC" adını verdiler. 1925'de ise yanlış adlandırıldığı gerekçesiyle SSCB yönetimi, Kırgızistan Özerk SSC adını "Kazakistan Özerk SSC" olarak değiştirdi. İlk zamanlar Orenburg şehri de Kazakistan'a dahildi, ancak daha sonra Rusya'ya bağlandı.1936'da Özerk ibaresi kaldırılarak "Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti" kuruldu. 1924'den 1934'e kadar tarım politikaları nedeniyle sorunlar yaşandı. Pek çok Kazak boyu, Uygur bölgesine göç etti. II. Dünya Savaşı'nda zor zamanlar geçiren ve nüfusunda büyük azalma olan Kazakistan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dönemi boyunca Sovyet tarım politikalarının uygulandığı bir merkez oldu. 1990 yılında meydana gelen ekonomik krizler ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra 1991 yılında bağımsız olarak dünya arenasında yerini aldı.
1991 yılında Sovyetler Birliği'nden ayrılan Kazakistan, anayasada üniter, laik cumhuriyet olarak tanımlanmaktadır. 1993, 1995 ve 1998 yıllarında olmak üzere üç kez anayasasını değiştirmiştir. 1998 yılındaki anayasaya göre Kazakistan, yasama, yürütme ve yargı organlarının bağımsız olduğu demokratik, üniter bir devlettir.
Cumhurbaşkanı 5 yıl için seçilir. Cumhurbaşkanı seçilebilmek için 40 yaş üzerinde olmak ve Kazakça bilmek şarttır. Seçmen yaşı ise 15'tir. Yasama yetkisi 107 milletvekilinden oluşan meclis ve 47 üyeden oluşan senatoya aittir.
Ekim 1999'da yapılan seçimlerde Otan Partisi % 30.9 oy alırken, Kazakistan Komünist Partisi % 17.7 oranında oy almıştır. Sosyalist eğilimli Agrarnaya Partiya ( Tarım Partisi) % 12.6, Kazakistan Halk Partisi ise % 11.2 oy oranıyla meclise girebilmiştir.
15 Ocak 2012'de yapılan parlamento seçimlerinde ise Nur Otan Partisi oyların % 80'i alarak 83 milletvekilliği kazandı. Ancak AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı) seçimlerin yeterince demokratik olmadığını iddia etti.
Seçime katılan partilerden Nur Otan, Kazakistan Komünist Halk Partisi, Kazakistan Demokratik Ak Yol Partisi % 7 barajını aşarak meclise girmeye hak kazanmıştır. Kazakistan Demokratik Ak Yol Partisi % 7,47 oy alarak 8 milletvekili çıkarırken,Kazakistan Komünist Halk Partisi % 7,19 oy oranıyla 7 milletvekilliği kazanmıştır.
Parti | Oy | % | Sandalye | +/– |
5,621,436 | 80.99 | 83 | –15 | |
518,405 | 7.47 | 8 | +8 | |
498,788 | 7.19 | 7 | +7 | |
116,534 | 1.68 | 0 | 0 | |
82,623 | 1.19 | 0 | 0 | |
57,732 | 0.83 | 0 | 0 | |
45,702 | 0.66 | 0 | New | |
Geçersiz | 77,707 | – | – | – |
Toplam | 7,018,927 | 100 | 98 | 0 |
Toplam seçmen/katılım | 9,303,693 | 75.44[6] | – | – |
1926'da 3.713.000 olan nüfus 1959 yılında 1 milyon azalmıştır. 2006 verilerine göre 15.300.000 nüfusa sahiptir. 1989'da 16,464,000 olan nüfus 1999 nüfus sayımına kadar yıllık ortalama %1’lik bir azalma ile 14.953.000'a düştü. 2000-2001 döneminde de düşme devam etmesine karşın 2003-2004 arasında azalış trendi durarak % 0,7 oranında artışla 14.951.000'a ulaştı. 2006 itibariyle nüfusun 15.300.000 olduğu tahmin edilmektedir. Etnik grupların dağılımı şöyledir:
Etnik Köken | 1897 % | 1911 % | 1926 % | 1939 % | 1959 % | 1970 % | 1979 % | 1989 % | 1999 % | 2006 % |
Kazak | 74,9 | 60,8 | 59,5 | 38 | 30 | 32,6 | 36 | 39,7 | 53,4 | 62,2 |
Rus | 10,8 | 27,0 | 18,0 | 40,2 | 42,7 | 42,4 | 40,8 | 37,4 | 29,9 | 15,6 |
Ukraynalı | * | * | 12,4 | 10,8 | 8,2 | 7,2 | 6,1 | 5,4 | 3,7 | 0,9 |
Alman | - | - | 0,7 | 1,5 | 7,1 | 6,6 | 6,1 | 5,8 | 2,4 | 0,4 |
Tatar | 1,2 | 1,1 | 0,7 | 1,6 | 1,5 | 2,2 | 2,1 | 2 | 1,7 | 5,9 |
Özbek | 1,3 | 1,1 | 3,2 | 1,7 | 1,1 | 1,7 | 1,8 | 2 | 2,5 | 8,9 |
Beyaz Rus | * | * | - | 0,5 | 1,2 | 1,5 | 1,2 | 1,1 | 0,8 | - |
Uygur | - | - | - | - | 0,6 | 0,9 | 1,0 | 1,1 | 1,4 | 6,5 |
Diğer | - | - | - | - | 0,1 | 0,2 | 0,1 | 0,1 | 0.3 | - |
Ana madde: Rusya'daki Kazaklar
Rusya Federasyonu'nda 1 310 000 Kazak Türk'ünün yaşadığı ve bunların % 70 oranı da köylerde yerleşmiştir. Çoğu Rusya ve Kazakistan arası sınırına yakın yerlerdedir. 12 bölgede yoğundurlar. Bunlar - Altay ülkesi, Astrahan, Orenburg, Samara, Korgan, Şelebi, Ombı, Sarıtav (Сарытау), Volgograd, Novosibir ve Tümen bölgeleridir. Ayrıca Moskova, Sant- Peterbor, Tataristan, Kalmak ülkesi ve Rusya'nın başka yerlerinde de yaşamaktadırlar. 1999 yılının başında Rusya Federasyonu'nda yaşayan Kazak Türklerinin hakkında şöyle malumatlar verilmiştir:
Bölge | Sayısı |
135.000 | |
115.000 | |
46.000 | |
34.000 | |
24.000 | |
19.000 | |
18.000 | |
16.000 | |
14.000 | |
10.000 | |
8.000 | |
4.000 | |
2.000 | |
1.000 |
Bağımsızlığın ardından siyasî ve ekonomik istikrara kavuşan Kazakistan'da büyük petrol, uranyum, demir, altın ve kurşun rezervleri bulunmaktadır. Kazakistan doğal kaynakları ve toprakları itibarıyla önemli bir ülkedir. Hacim ve çeşit bakımından mineral ve hammadde yatakları ile dünyanın sayılı ülkelerinden biridir.
Kazakistan'da 1225 çeşit mineral ihtiva eden 493 yatak bulunmaktadır. Uranyum, krom, kurşun ve çinko yataklarının zenginliği itibarıyla dünya ikincisi, mangan itibarıyla dünya üçüncüsü, bakır itibarıyla de dünya beşincisidir. Kömür, demir ve altın rezervleri itibarıyla Kazakistan dünya sıralamasında ilk on ülke arasında, doğalgaz, petrol ve alüminyum rezervleri itibarıyla da, sırası ile ilk on iki, ilk on üç ve ilk on yedi ülke arasında yer almaktadır. Kazakistan'da 1996 yılında dünyanın en büyük üçüncü altın madeni bulunmuştur. Dünyadaki kromun %26'sı, altının %20'si, uranyumun %17'si Kazakistan'dadır.
Ülkenin mineral ve hammadde üretimi ise, kendi ihtiyacının çok üstündedir. Bu nedenle metalik bizmut, süngersi titanyum, kil ve rafine bakır, mangan ve konsantreleri üretiminin yüzde 90'ı, petrol, metalik kurşun ve çinko üretiminin yüzde 80'i ile doğalgaz, kömür, demir cevheri ve krom üretiminin de yüzde 50'den fazlası ihraç edilmektedir. Kazakistan toprakları altında keşfedilmiş maddi zenginlik 2 trilyon ABD Doları'ndan fazladır.
Kazakistan’ın okyanuslardan uzak kalması ve deniz tesirini iç kısımlara girmesini engelleyen büyük dağların olması, Kazakistan iklimini kıtalık kara iklim yapmaktadır. Ülke genelinde yaz ve kış ayları arasında sıcaklık farkı çok büyüktür. Ocak ayında ortalama -19 dereceden -4 dereceye kadar; Temmuz ayında ise +19 dereceden +26 dereceye kadar farklılık göstermektedir
Kazakistan’da 85022 akarsu bulunmaktadır. Bunların büyük bir kısmı, Hazar Denizi (sahası 374 bin kilometrekare, dünyanın en büyük gölüdür), Aral Denizi (sahası 46,64 bin kilometrekare) ve Balkaş Gölü (sahası 18,2 bin kilometrekaredir) su toplama havzalarında yer almaktadır. Ayrıca Kazakistan 48.000 civarında büyük ve küçük göllere sahiptir. Ülkeyi boydan boya geçen başlıca akarsular Ertis (Kazakistan toprakları dahilinde uzunluğu 1700 km.), Esil (1400 km.), Sırderya (1400 km.) ve Ural /Jayık/ - 1082 kilometredir
Türkiye ile Kazakistan arasındaki Ticaret
Genel Durum
Türkiye – Kazakistan Dış Ticaret Göstergeleri (milyon Dolar)
Yıl | İhracat | İthalat | Hacim | Denge |
2003 | 234,0 | 266,6 | 500,6 | -32,6 |
2004 | 355,6 | 442,2 | 797,8 | -86,6 |
2005 | 459,9 | 558,9 | 1018,8 | -99,0 |
2006 | 696,8 | 993,7 | 1690,6 | -296,9 |
2007 | 1079,9 | 1284,0 | 2363,9 | -204,2 |
2008 | 890,6 | 2332,0 | 3222,6 | -1441,4 |
2009 | 633,4 | 1348,9 | 1982,3 | -715,5 |
2010 | 818,9 | 2471,0 | 3289,9 | -1652,1 |
2011 | 947,8 | 3020,0 | 3967,8 | -2072,2 |
2012 | 1068,6 | 3371,0 | 4439,6 | -2302,4 |
2013 | 1039,4 | 3106,1 | 4145,5 | -2066,8 |
2014 | 977,8 | 2453,4 | 3431,3 | -1475,6 |
2014* | 656,8 | 1725,1 | 2381,9 | -1068,3 |
2015* | 530 | 993 | 1522,9 | -463 |
Kaynak:TÜİK
*: 8 aylık veriler
Türkiye'nin Kazakistan'a İhracatında Başlıca Ürünler (Milyon Dolar) | ||||
Gtip | Ürün adı | 2012 | 2013 | 2014 |
7113 | Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli metallerle kaplama metallerden) | 129,2 | 114,6 | 74,7 |
3916 | Plastikten monofiller, ince ve kalın çubuklar ve profiller (enine kesitinin en geniş yeri > 1mm) | 37,0 | 35,0 | 28,2 |
7308 | Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelik | 16,8 | 23,0 | 23,1 |
5702 | Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları | 26,5 | 24,0 | 22,8 |
3917 | Plastikten hortumlar, borular ve bağlantı elemanları (manşon, nipel, dirsek, flanşlar, vb.) | 19,6 | 21,8 | 22,3 |
8544 | İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fibe | 16,8 | 23,2 | 22,1 |
8516 | Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve el kurutucuları, ütüler | 26,7 | 23,5 | 22,1 |
8437 | Tohum, hububat, kuru baklagilleri temizleme, tasnif etme ayıklama ve öğütmeye mahsus makina ve cihaz | 19,1 | 15,6 | 21,9 |
6802 | Yontulmaya veya inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan taşı hariç), mozik için küp şeklinde taşl | 9,4 | 10,5 | 21,7 |
9403 | Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları | 16,9 | 20,7 | 21,1 |
8474 | Toprak, taş, metal cevheri vb. Ayıklama, eleme, tasnif, ayırma, yıkama, kırma, öğütme, yoğurma, kalı | 12,4 | 10,8 | 19,6 |
8703 | Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış | 0,2 | 19,9 | 19,2 |
2710 | Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar | 16,7 | 26,1 | 18,9 |
9406 | Prefabrik yapılar | 14,4 | 16,5 | 16,7 |
8418 | Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları | 13,0 | 12,2 | 14,0 |
8502 | Elektrik enerjisi üretim (elektrojen) grupları ve rotatif elektrik konvertörleri | 8,7 | 9,9 | 12,8 |
8302 | Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya (mobilya, kapı, pencere, bavul, askılık vb için) | 13,3 | 12,5 | 12,7 |
8708 | Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar | 12,4 | 13,5 | 12,5 |
6109 | Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) | 21,4 | 12,8 | 11,4 |
8536 | Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, ku | 11,2 | 15,3 | 10,3 |
| Genel toplam | 1068,6 | 1039,4 | 977,8 |
Kaynak:ITC Trademap
Türkiye'nin Kazakistan'dan İthalatında Başlıca Ürünler (Dolar) | ||||
Gtip | Ürün adı | 2012 | 2013 | 2014 |
2709 | Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) | 1314,9 | 1346,0 | 1217,2 |
2711 | Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar | 560,9 | 509,2 | 448,8 |
7403 | Rafine edilmiş bakır ve bakır alaşımları (ham) | 838,5 | 789,1 | 331,7 |
7901 | İşlenmemiş çinko | 168,0 | 179,5 | 172,7 |
7601 | İşlenmemiş aluminyum | 95,7 | 120,1 | 98,1 |
1001 | Buğday ve mahlut | 256,8 | 75,3 | 54,7 |
7801 | İşlenmemiş kurşun | 44,1 | 39,1 | 52,9 |
1205 | Rep veya kolza tohumları | 1,9 | 0,4 | 20,4 |
7108 | Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da pudra halinde) | 17,0 | 10,3 | 15,6 |
1204 | Keten tohumu | 2,5 | 0,8 | 7,5 |
3902 | Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) | 13,0 | 5,0 | 7,1 |
1003 | Arpa | 0,0 | 0,0 | 5,6 |
0504 | Hayvan bağırsak, mesane ve midesi (taze, soğutulmuş, dondurulmuş, tuzlanmış, salamura, kurutulmuş ve | 5,2 | 4,7 | 3,2 |
7204 | Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların eritilmesi ile elde dilmiş kü | 39,5 | 8,7 | 3,0 |
2303 | Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları | 0,0 | 1,8 | 2,2 |
2503 | Her nevi kükürt (süblime, presipite ve kolloidal kükürt hariç) | 2,6 | 0,9 | 2,2 |
5201 | Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) | 0,1 | 0,9 | 1,4 |
9013 | Sıvı kristalli tertibat, lazerler, diğer optik cihaz ve aletler | 0,0 | 0,0 | 1,0 |
0713 | Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış) | 0,1 | 0,2 | 0,8 |
0303 | Balıklar (dondurulmuş) | 2,5 | 0,5 | 0,8 |
| Genel Toplam | 3371,0 | 3106,1 | 2453,4 |
Kaynak:ITC Trademap
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
Kazakistan ile Türkiye arasındaki ticaretin altyapısını oluşturan anlaşma ve protokoller aşağıdaki tabloda sunulmaktadır.
Anlaşma Adı | İmza Tarihi |
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması | 01.05.1992 |
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması | 01.05.1992 |
Karma Ekonomik Komisyon Kurulmasına Dair Protokol | 02.09.1993 |
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması | 15.08.1995 |
Uzun Vadeli Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması | 10.09.1997 |
Uzun Vadeli Ticari ve Ekonomik İşbirliği Programı ve İcra Planı | 13.12.2007 |
KEK IV. Dönem Toplantısı Protokolü | 25.08.2006 |
KEK V. Dönem Toplantısı Protokolü | 06.05.2008 |
İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler
Sanayi Ürünleri
- İnşaat Malzemeleri
- İnşaat ve Maden Makineleri
- Oto Yan Sanayi Ürünleri
- Gıda İşleme ve Paketleme Makineleri
- Ambalaj Malzemeleri
- Tıbbi Cihazlar ve İlaçlar
- Mobilyalar
- Elektrikli makineler
- Kablo ve teller
- Hazır giyim
- Hijyenik kâğıt ürünleri
- Temizlik malzemeleri
Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri
- Meyve ve Sebze Suyu Konsantreleri
- Konserve Meyve ve Sebzeler
- Unlu Mamuller
- Çay
- Margarin
- Bulgur, İrmik
- Zeytinyağı ve fraksiyonları
- Dondurmalar
- Şekerli ve Çikolatalı Mamuller
- Mayalar
- Salça
Türkiye-KAZAKİSTAN Yatırım İlişkileri
Kazakistan, ülkemizin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri içinde en fazla yatırımlarının bulunduğu ülkelerden biridir. Ülkedeki Türk yatırımlarının toplam tutarı 1,8 milyar $ aşmış durumdadır.
Ülkedeki Türk şirketlerinin faaliyetleri ticaret, telekomünikasyon, otel işletmeciliği, süpermarket işletmeciliği, müteahhitlik, petrol ürünleri ve gıda imalatında yoğunlaşmıştır. Türkiye, Kazakistan’ın maden çıkarma sektöründe faaliyet gösteren 10 büyük yatırımcı ülkeden biridir.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı-TPAO, ülkedeki en büyük Türk yatırımcısıdır. TPAO, Kazakoil ile ortaklaşa kurulan Kazakturmunay-KTM isimli şirketin çoğunluk hissesine sahiptir. Şirket 1994-1997 yılları arasında 272,9 milyon $ tutarında yatırım yapmıştır. Bu şirkette günde 5000 varil ham petrol üretilmektedir.
Okan Holding Kazakistan’da otel işletmeciliği, gıda üretimi, pazarlama, inşaat ve finans alanlarında faaliyet göstermekte olup; ülkeden Tacikistan, Kırgızistan, Rusya ve Ukrayna’ya ihracat yapmaktadır.
Telekomünikasyon alanında Türkcell, K’cell ile ortaklık oluşturmuş olup Kazakistan’ın önemli GSM operatörleri arasındadır.
Ahsel İnşaat Almatı Ankara Otelini ve Astana’da iş ve alış veriş kompleksini tamamlamış ve bunların işletmeciliğini sürdürmektedir.
Koç grubu ortağı Butya ile dördü Almatı’da, biri Astana’da, biri Karaganda’da, biri Çimkent`te olmak üzere yedi büyük alış veriş merkezi açmıştır.
Anadolu grubu iki bira fabrikası ve bir Coca-Cola fabrikası ile Kazakistan’da 2000 kişiye istihdam olanağı sağlamaktadır.
Turkuaz şirketler grubu Kazakistan’ın 10 bölgesinde bulunan ofis, depo ve bayilikleriyle Kazakistan’ın en büyük dağıtım zincirini oluşturmakta olup, bünyesindeki 11 şirket ile gıda, temizlik, inşaat malzeleri ve kozmetik alanlarında faaliyet göstermektedir.
Türk müteahhitlik şirketleri de ülkede çok önemli projelere imza atmıştır. Türk firmaları ülkede Astana Uluslararası Havaalanı, Parlamento Binası, Cumhurbaşkanlığı Konutu, Regent Ankara Otel, Okan Intercontinental Astana, Çocuk Rehabilitasyon Merkezi, Ulusal Müze, Devlet Konukevi, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Astana İkiz Kuleler, GSM Telekomünikasyon altyapısı, Tengiz-Novorossiysk boru hattının Kazakistan bölümü gibi önemli projeleri tamamlamıştır. Bu projelerin yanı sıra çeşitli alışveriş merkezleri, otoyollar ve fabrika projeleri de tamamlanmıştır.
İki Ülke Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar
Kazakistan, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri içinde hâlihazırda en elverişli iş ortamını sağlayan ülkedir. Ancak pazara giriş yapacak firmalarımızın Kazakistan’ın bir dönüşüm sürecinden geçmekte olduğunu, bu bakımdan ülkede çok çeşitli fırsatlar bulunmakla birlikte iş ortamını elverişsiz hale getiren bazı zorlukların da bulunduğunu göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu zorluklar bürokrasinin fazla olması, yasal altyapının henüz tamamlanmamış olması ve bu nedenle mevzuatta sık değişikliklerin yaşanması, ülkede uluslararası iş kültürünün henüz yeterince yerleşmemiş olması v.b. gibidir. Ülkeye ihracat gerçekleştiren ya da ihracatta bulunmayı hedefleyen üretici firmalarımızın rekabetin yoğun olduğu bu pazarda uzun vadede kalabilmek için üretim faaliyetine geçmeleri gerekebilecektir. Ülkede üretilen mallar ihtiyacı karşılayacak yeterlilikte değildir. İthalata bağımlı bir dış ticaret yapısına sahip olan ülke, üretimde çeşitliliğin sağlanmasını teminen özellikle tüketim malları üretimini teşvik edici yönde uygulamalar yürütmektedir.
Taşımacılıkla ilgili sorunlar Türkiye-Kazakistan ticari ilişkilerinin gelişimi önündeki en önemli sorundur. İki ülke arasındaki uzaklık nedeni ile taşımacılık maliyetleri ülkeye ihracat sırasında ortaya çıkan maliyetlerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Ayrıca ülkenin sahip olduğu geniş topraklar nedeni ile ülke içi taşımacılık da fiyatlandırmada büyük paya sahiptir. Ülke içi taşımacılık, ülkenin çok geniş topraklara sahip olması, kentlerin birbirine çok uzak mesafelerde konumlanması ve karayollarında tesis bulunmaması nedeni ile zordur. Demiryolu ve karayolu ulaşım hatlarının rehabilite edilmesi ve kombine taşımacılığın geliştirilmesi taşımacılıkla ilgili sorunların aşılmasında etkili olacaktır. Kazakistan’ın uzak bir pazar olması ve ayrıca ülke içindeki taşımacılığın da zor olması nedeni ile ülkede iş yapacak işadamlarımızın depo bulundurması arz sürekliliği açısında gerekli görülmektedir.
Kazakistan’ın imzalamış olduğu Gümrük Birliği Anlaşması çerçevesinde Rusya Federasyonu, Beyaz Rusya, Kırgızistan ve Tacikistan menşeli ürünlerin ülkeye girişinde gümrük vergisi muafiyeti bulunmaktadır. Gümrük Birliği Anlaşması’na taraf ülkelere sağlanan söz konusu avantaj ülkemiz ürünlerinin rekabet edebilirliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Kazakistan’ın ayrıca Ukrayna, Moldova, Özbekistan ve Türkmenistan ile tercihli ticaret anlaşmaları bulunmakta; bu ülkelerden ithalata da gümrük vergisi muafiyetleri tanınmaktadır.
Resmi mevzuata uyulduğu takdirde gümrüklerde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. Gümrüklerde her ülkeye eşit koşullar ve aynı kurallar uygulanmaktadır. Kazakistan çifte fatura uygulamasının önüne geçebilmek amacıyla tüm ithalatçıları gümrüklerde ICS-Inspection and Control Services isimli bir kuruluşun kontrolünden geçmeye mecbur tutmaktadır. Bu uygulamaya göre gümrük vergi ve resimlerine tabii olacak matrahın tespiti için ithal edilen malın gümrük değeri ICS kontrolüne tabii olmakta ve ICS tarafından hesaplanmaktadır. Söz konusu prosedür ülkedeki tüm ithalatçılar için zorunlu bir uygulamadır. Gümrüklere ibraz edilmesi gerekli başlıca belgeler; fatura, nakliye belgeleri, gerekli standart belgeleri ve ithalat beyannamesidir. İthalat beyannamesi belgesi, ICS kontrolü için ithalatçı tarafından ibraz edilmesi gereken bir belge olup, ibraz edilememesi halinde gümrüklerde beklemeler yaşanmaktadır.
Geçmişte fuarlarda sergilenmek üzere ihraç edilen malların ülkeye girişinde gümrük vergisi uygulaması söz konusu iken, hâlihazırda böyle bir uygulama bulunmamaktadır.
Ülkemiz menşeli ürünlerin Kazak pazarında olumlu bir imajı bulunmaktadır. Türk malı ürünler kaliteli mallar olarak tanınmakta olup, orta ve üst-orta sınıfa hitap etmektedir. Türk ürünlerinin hâlihazırdaki olumlu imajının ülkede yürütülebilecek tanıtım faaliyetleri ile güçlendirilmesinde yarar görülmektedir. Bu bakımdan başta ihtisas fuarları olmak üzere ülkede düzenlenen fuarlara katılım önem taşımaktadır.
Bürokrasinin ağır işlemesi ülkede iş yapan Türk işadamlarınca önemli bir sorun olarak ifade edilmektedir.
Ticareti düzenleyen hukuki altyapıda yetersizlikler gözlenmekte olup mevzuat hala gelişim aşamasındadır. Diğer taraftan ülkede faaliyet gösteren işadamlarının ülke koşullarına ve yasalara uygun hareket etmeleri halinde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır.
Kazakistan’da kullanılmakta olan ödeme yöntemlerinden poliçe kullanımı yaygın olmayıp, mevzuatta çok yeni bir uygulamadır Çek kullanımı da mevzuatta yeri olmakla birlikte, yaygınlaşmamıştır. Senet kullanımı da sınırlı düzeydedir.
Ödemelerde peşin ödeme ya da akreditifin tercih edilmesi gerekmektedir. Kazak işadamları genellikle peşin ödeme yöntemini kullanmayı tercih etmektedir. Bankacılık sisteminde yaşanan gelişmeler paralelinde gelişmesi ile birlikte akreditif kullanımı da yaygınlaşmaya başlamıştır.
Bankalar arası para transferlerinde gerçek kişiler ve şahıs şirketleri için sınırlamalar bulunmakla birlikte, sermaye şirketleri için herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Para transferinde sözleşme şartı ve fatura aranmaktadır. Bu koşulların yerine getirilmesi halinde bankalar arası para transferi rahatça gerçekleştirilebilmektedir. Elden para transferinde ise zorluklar bulunmaktadır. Elden para transferinde tüm vergilerin ödendiğini ve paranın yasal olarak kazanıldığını gösteren belgelerin ibrazı zorunludur.
Pazarda rekabet edebilmenin ve tutunabilmenin ön koşulu nakliye, servis ağı ve garanti koşullarının sağlanabilmesidir. Bu nedenle bazı sektörlerde faaliyet gösteren firmalarımız, bir süre pazarı tanıdıktan sonra ihracat yerine pazarda üretime geçmeyi tercih edebilmektedirler. Bu durum pazardaki en önemli rakiplerimiz durumunda olan Çin ve Rusya ile rekabette avantaj sağlamaktadır. Gıda işleme, paketleme, şişeleme, makine, inşaat malzemeleri üretimi alanlarında ülkede üretim olanakları bulunmaktadır. Burada dikkat çekilebilecek diğer bir hususta Kazak Hükümeti, imalat sanayi üretimine geçişin sağlanması için çeşitli üretim teşvikleri sağlamaktadır. Yarı mamullerin Kazakistan’a getirilip ülkede monte edilmesi, mamul haline getirilmesi de üretim faaliyeti sayılmakta ve teşvik edilmektedir.
Ticari ilişkilerin tesisinde Kazak iş ve siyaset çevreleri ile iyi ilişkiler olumlu sonuçlar yaratmaktadır. Bu bakımdan pazara giriş yapacak firmaların iyi bir yerel ticari ortakla çalışması, ülkede iş yapmak için önemli bir avantaj sağlayan bir ilişkiler ağına sahip olmayı da beraberinde getirdiği için faydalı olacaktır. Ancak ülkede iyi bir yerel ticari ortak bulmak konusunda firmalarımız zorlanmaktadır. Güvenilir bir ticari ortak arayışında olan firmalarımızın T.C. Astana Büyükelçiği Ticaret Müşavirliği ve ülkede başarılı olmuş firmalar ile irtibata geçmesi yararlı olacağı düşünülmektedir.
Kazakistan pazarına giriş yapacak firmaların pazarı önceden etüd ederek pazara yönelmeleri, Kazak-Türk İşadamları Derneği, Kazakistan Yatırımları Geliştirme Ajansı (Kazinvest), ülkedeki Sanayi ve Ticaret Odaları gibi kuruluşlar ve T.C. Astana Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği ile temasa geçerek bilgi almaları ve doğru ticari ortaklarla çalışmak için araştırma yapmaları tavsiye edilmektedir.
Kazakistan’da yerleşik Türk firmaları arasında halihazırdaki işbirliğinin geliştirilerek ileriye götürülmesi Türkiye’nin Kazakistan pazarındaki varlığını güçlendirecektir. Ülke ile ticari ilişkilerimizin geliştirilmesi, ülkedeki artan rekabet ortamında firmalarımızın rekabet edebilirliğinin sağlanması bakımından tanıtım faaliyetleri büyük önem arz etmektedir. Zira, ülkedeki en önemli rakiplerimiz olan Çin ve Rusya başta olmak üzere Uzakdoğu ülkeleri ve batılı ülkeler pazardaki yoğun tanıtım faaliyetleri ile dikkat çekmektedir. Kazakistan’da faaliyette bulunan işadamlarımız Türk ürünlerinin sergileneceği daimi bir sergi salonunu da içeren bir Merkez oluşturularak, ülkemiz ürünlerinin ve Türkiye’nin sürekli tanıtımının sağlanmasının faydalı olacağını dile getirmektedir. Ancak, söz konusu daimi sergide sergilenecek ürünlerin uluslararası standartlarda ürünler olması; serginin yanı sıra gelen ziyaretçilere ürünün üreticisi hakkında iletişim bilgileri ve diğer gerekli bilgileri ve gerektiğinde randevu alınmasını sağlayacak nitelikli personel istihdam edilmesi isabetli olacaktır.
Kazakistan'a Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkatine:
Kazakistan Devleti, T.C. pasaport sahibi kişilerin tümünü Kazakistan’a 30 günden fazla süreli ikamelerinde vize prosedürüne tabi tutmaktadır. Kazakistan’a seyahat edecek Türk vatandaşlarının, bu ülkeye seyahatleri öncesinde Kazakistan Konsolosluğu temsilciliklerine vize başvurusunda bulunmaları gerekir.
Kazakistan Diplomatik Vize, Kazakistan Hizmet Vizesi, Kazakistan Kısa Süreli İş Vizesi, Ticari Vizesi, Kazakistan Turist Vizesi, Kazakistan Yatırımcı Vizesi, Kazakistan Transit Vizesi dahil tüm vize kategorilerinde 90 güne kadar kısa süreli seyahat için vize başvurusu gerçekleştirilir.
Kazakistan vizesi için gerekli evrakların başvuruda bulunacak kişinin gerçekleştireceği seyahatin amacını, seyahat masraflarını destekleyen maddi kaynağın biçimini ve başvuru sahibinin Türkiye’ye geri dönmesini gerektiren bağların varlığını kanıtlayıcı belgeler olmalıdır.
Kazakistan vizesi işlemlerinin eksiksiz ve başarılı bir şekilde yürütülmesi halinde ortalama olarak 5 gün içinde vize çıkar. Ancak Konsolosluğun randevu tarihlerinin yoğunluğu ve ek evrak talebi süreci gibi beklenmedik durumların göz önünde bulundurularak, Kazakistan seyahat planının aksamaması için seyahat tarihinden en az 4 hafta önce başvurunun yapılması doğrudur.
Türkiye ile Kazakistan arasındaki Ticaret
Genel Durum
Türkiye – Kazakistan Dış Ticaret Göstergeleri (milyon Dolar)
Yıl | İhracat | İthalat | Hacim | Denge |
2003 | 234,0 | 266,6 | 500,6 | -32,6 |
2004 | 355,6 | 442,2 | 797,8 | -86,6 |
2005 | 459,9 | 558,9 | 1018,8 | -99,0 |
2006 | 696,8 | 993,7 | 1690,6 | -296,9 |
2007 | 1079,9 | 1284,0 | 2363,9 | -204,2 |
2008 | 890,6 | 2332,0 | 3222,6 | -1441,4 |
2009 | 633,4 | 1348,9 | 1982,3 | -715,5 |
2010 | 818,9 | 2471,0 | 3289,9 | -1652,1 |
2011 | 947,8 | 3020,0 | 3967,8 | -2072,2 |
2012 | 1068,6 | 3371,0 | 4439,6 | -2302,4 |
2013 | 1039,4 | 3106,1 | 4145,5 | -2066,8 |
2014 | 977,8 | 2453,4 | 3431,3 | -1475,6 |
2014* | 656,8 | 1725,1 | 2381,9 | -1068,3 |
2015* | 530 | 993 | 1522,9 | -463 |
Kaynak:TÜİK
*: 8 aylık veriler
Türkiye'nin Kazakistan'a İhracatında Başlıca Ürünler (Milyon Dolar) | ||||
Gtip | Ürün adı | 2012 | 2013 | 2014 |
7113 | Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli metallerle kaplama metallerden) | 129,2 | 114,6 | 74,7 |
3916 | Plastikten monofiller, ince ve kalın çubuklar ve profiller (enine kesitinin en geniş yeri > 1mm) | 37,0 | 35,0 | 28,2 |
7308 | Demir veya çelikten inşaat ve inşaat aksamı, inşaatta kullanılmak üzere hazırlanmış demir veya çelik | 16,8 | 23,0 | 23,1 |
5702 | Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer kaplamaları | 26,5 | 24,0 | 22,8 |
3917 | Plastikten hortumlar, borular ve bağlantı elemanları (manşon, nipel, dirsek, flanşlar, vb.) | 19,6 | 21,8 | 22,3 |
8544 | İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış liflerden oluşan fibe | 16,8 | 23,2 | 22,1 |
8516 | Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve el kurutucuları, ütüler | 26,7 | 23,5 | 22,1 |
8437 | Tohum, hububat, kuru baklagilleri temizleme, tasnif etme ayıklama ve öğütmeye mahsus makina ve cihaz | 19,1 | 15,6 | 21,9 |
6802 | Yontulmaya veya inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan taşı hariç), mozik için küp şeklinde taşl | 9,4 | 10,5 | 21,7 |
9403 | Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları | 16,9 | 20,7 | 21,1 |
8474 | Toprak, taş, metal cevheri vb. Ayıklama, eleme, tasnif, ayırma, yıkama, kırma, öğütme, yoğurma, kalı | 12,4 | 10,8 | 19,6 |
8703 | Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış | 0,2 | 19,9 | 19,2 |
2710 | Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar | 16,7 | 26,1 | 18,9 |
9406 | Prefabrik yapılar | 14,4 | 16,5 | 16,7 |
8418 | Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları | 13,0 | 12,2 | 14,0 |
8502 | Elektrik enerjisi üretim (elektrojen) grupları ve rotatif elektrik konvertörleri | 8,7 | 9,9 | 12,8 |
8302 | Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya (mobilya, kapı, pencere, bavul, askılık vb için) | 13,3 | 12,5 | 12,7 |
8708 | Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar | 12,4 | 13,5 | 12,5 |
6109 | Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) | 21,4 | 12,8 | 11,4 |
8536 | Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, ku | 11,2 | 15,3 | 10,3 |
| Genel toplam | 1068,6 | 1039,4 | 977,8 |
Kaynak:ITC Trademap
Türkiye'nin Kazakistan'dan İthalatında Başlıca Ürünler (Dolar) | ||||
Gtip | Ürün adı | 2012 | 2013 | 2014 |
2709 | Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) | 1314,9 | 1346,0 | 1217,2 |
2711 | Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar | 560,9 | 509,2 | 448,8 |
7403 | Rafine edilmiş bakır ve bakır alaşımları (ham) | 838,5 | 789,1 | 331,7 |
7901 | İşlenmemiş çinko | 168,0 | 179,5 | 172,7 |
7601 | İşlenmemiş aluminyum | 95,7 | 120,1 | 98,1 |
1001 | Buğday ve mahlut | 256,8 | 75,3 | 54,7 |
7801 | İşlenmemiş kurşun | 44,1 | 39,1 | 52,9 |
1205 | Rep veya kolza tohumları | 1,9 | 0,4 | 20,4 |
7108 | Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da pudra halinde) | 17,0 | 10,3 | 15,6 |
1204 | Keten tohumu | 2,5 | 0,8 | 7,5 |
3902 | Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) | 13,0 | 5,0 | 7,1 |
1003 | Arpa | 0,0 | 0,0 | 5,6 |
0504 | Hayvan bağırsak, mesane ve midesi (taze, soğutulmuş, dondurulmuş, tuzlanmış, salamura, kurutulmuş ve | 5,2 | 4,7 | 3,2 |
7204 | Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların eritilmesi ile elde dilmiş kü | 39,5 | 8,7 | 3,0 |
2303 | Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları | 0,0 | 1,8 | 2,2 |
2503 | Her nevi kükürt (süblime, presipite ve kolloidal kükürt hariç) | 2,6 | 0,9 | 2,2 |
5201 | Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) | 0,1 | 0,9 | 1,4 |
9013 | Sıvı kristalli tertibat, lazerler, diğer optik cihaz ve aletler | 0,0 | 0,0 | 1,0 |
0713 | Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış) | 0,1 | 0,2 | 0,8 |
0303 | Balıklar (dondurulmuş) | 2,5 | 0,5 | 0,8 |
| Genel Toplam | 3371,0 | 3106,1 | 2453,4 |
Kaynak:ITC Trademap
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
Kazakistan ile Türkiye arasındaki ticaretin altyapısını oluşturan anlaşma ve protokoller aşağıdaki tabloda sunulmaktadır.
Anlaşma Adı | İmza Tarihi |
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması | 01.05.1992 |
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması | 01.05.1992 |
Karma Ekonomik Komisyon Kurulmasına Dair Protokol | 02.09.1993 |
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması | 15.08.1995 |
Uzun Vadeli Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması | 10.09.1997 |
Uzun Vadeli Ticari ve Ekonomik İşbirliği Programı ve İcra Planı | 13.12.2007 |
KEK IV. Dönem Toplantısı Protokolü | 25.08.2006 |
KEK V. Dönem Toplantısı Protokolü | 06.05.2008 |
İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler
Sanayi Ürünleri
- İnşaat Malzemeleri
- İnşaat ve Maden Makineleri
- Oto Yan Sanayi Ürünleri
- Gıda İşleme ve Paketleme Makineleri
- Ambalaj Malzemeleri
- Tıbbi Cihazlar ve İlaçlar
- Mobilyalar
- Elektrikli makineler
- Kablo ve teller
- Hazır giyim
- Hijyenik kâğıt ürünleri
- Temizlik malzemeleri
Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri
- Meyve ve Sebze Suyu Konsantreleri
- Konserve Meyve ve Sebzeler
- Unlu Mamuller
- Çay
- Margarin
- Bulgur, İrmik
- Zeytinyağı ve fraksiyonları
- Dondurmalar
- Şekerli ve Çikolatalı Mamuller
- Mayalar
- Salça
Türkiye-KAZAKİSTAN Yatırım İlişkileri
Kazakistan, ülkemizin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri içinde en fazla yatırımlarının bulunduğu ülkelerden biridir. Ülkedeki Türk yatırımlarının toplam tutarı 1,8 milyar $ aşmış durumdadır.
Ülkedeki Türk şirketlerinin faaliyetleri ticaret, telekomünikasyon, otel işletmeciliği, süpermarket işletmeciliği, müteahhitlik, petrol ürünleri ve gıda imalatında yoğunlaşmıştır. Türkiye, Kazakistan’ın maden çıkarma sektöründe faaliyet gösteren 10 büyük yatırımcı ülkeden biridir.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı-TPAO, ülkedeki en büyük Türk yatırımcısıdır. TPAO, Kazakoil ile ortaklaşa kurulan Kazakturmunay-KTM isimli şirketin çoğunluk hissesine sahiptir. Şirket 1994-1997 yılları arasında 272,9 milyon $ tutarında yatırım yapmıştır. Bu şirkette günde 5000 varil ham petrol üretilmektedir.
Okan Holding Kazakistan’da otel işletmeciliği, gıda üretimi, pazarlama, inşaat ve finans alanlarında faaliyet göstermekte olup; ülkeden Tacikistan, Kırgızistan, Rusya ve Ukrayna’ya ihracat yapmaktadır.
Telekomünikasyon alanında Türkcell, K’cell ile ortaklık oluşturmuş olup Kazakistan’ın önemli GSM operatörleri arasındadır.
Ahsel İnşaat Almatı Ankara Otelini ve Astana’da iş ve alış veriş kompleksini tamamlamış ve bunların işletmeciliğini sürdürmektedir.
Koç grubu ortağı Butya ile dördü Almatı’da, biri Astana’da, biri Karaganda’da, biri Çimkent`te olmak üzere yedi büyük alış veriş merkezi açmıştır.
Anadolu grubu iki bira fabrikası ve bir Coca-Cola fabrikası ile Kazakistan’da 2000 kişiye istihdam olanağı sağlamaktadır.
Turkuaz şirketler grubu Kazakistan’ın 10 bölgesinde bulunan ofis, depo ve bayilikleriyle Kazakistan’ın en büyük dağıtım zincirini oluşturmakta olup, bünyesindeki 11 şirket ile gıda, temizlik, inşaat malzeleri ve kozmetik alanlarında faaliyet göstermektedir.
Türk müteahhitlik şirketleri de ülkede çok önemli projelere imza atmıştır. Türk firmaları ülkede Astana Uluslararası Havaalanı, Parlamento Binası, Cumhurbaşkanlığı Konutu, Regent Ankara Otel, Okan Intercontinental Astana, Çocuk Rehabilitasyon Merkezi, Ulusal Müze, Devlet Konukevi, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Astana İkiz Kuleler, GSM Telekomünikasyon altyapısı, Tengiz-Novorossiysk boru hattının Kazakistan bölümü gibi önemli projeleri tamamlamıştır. Bu projelerin yanı sıra çeşitli alışveriş merkezleri, otoyollar ve fabrika projeleri de tamamlanmıştır.
İki Ülke Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar
Kazakistan, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri içinde hâlihazırda en elverişli iş ortamını sağlayan ülkedir. Ancak pazara giriş yapacak firmalarımızın Kazakistan’ın bir dönüşüm sürecinden geçmekte olduğunu, bu bakımdan ülkede çok çeşitli fırsatlar bulunmakla birlikte iş ortamını elverişsiz hale getiren bazı zorlukların da bulunduğunu göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu zorluklar bürokrasinin fazla olması, yasal altyapının henüz tamamlanmamış olması ve bu nedenle mevzuatta sık değişikliklerin yaşanması, ülkede uluslararası iş kültürünün henüz yeterince yerleşmemiş olması v.b. gibidir. Ülkeye ihracat gerçekleştiren ya da ihracatta bulunmayı hedefleyen üretici firmalarımızın rekabetin yoğun olduğu bu pazarda uzun vadede kalabilmek için üretim faaliyetine geçmeleri gerekebilecektir. Ülkede üretilen mallar ihtiyacı karşılayacak yeterlilikte değildir. İthalata bağımlı bir dış ticaret yapısına sahip olan ülke, üretimde çeşitliliğin sağlanmasını teminen özellikle tüketim malları üretimini teşvik edici yönde uygulamalar yürütmektedir.
Taşımacılıkla ilgili sorunlar Türkiye-Kazakistan ticari ilişkilerinin gelişimi önündeki en önemli sorundur. İki ülke arasındaki uzaklık nedeni ile taşımacılık maliyetleri ülkeye ihracat sırasında ortaya çıkan maliyetlerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Ayrıca ülkenin sahip olduğu geniş topraklar nedeni ile ülke içi taşımacılık da fiyatlandırmada büyük paya sahiptir. Ülke içi taşımacılık, ülkenin çok geniş topraklara sahip olması, kentlerin birbirine çok uzak mesafelerde konumlanması ve karayollarında tesis bulunmaması nedeni ile zordur. Demiryolu ve karayolu ulaşım hatlarının rehabilite edilmesi ve kombine taşımacılığın geliştirilmesi taşımacılıkla ilgili sorunların aşılmasında etkili olacaktır. Kazakistan’ın uzak bir pazar olması ve ayrıca ülke içindeki taşımacılığın da zor olması nedeni ile ülkede iş yapacak işadamlarımızın depo bulundurması arz sürekliliği açısında gerekli görülmektedir.
Kazakistan’ın imzalamış olduğu Gümrük Birliği Anlaşması çerçevesinde Rusya Federasyonu, Beyaz Rusya, Kırgızistan ve Tacikistan menşeli ürünlerin ülkeye girişinde gümrük vergisi muafiyeti bulunmaktadır. Gümrük Birliği Anlaşması’na taraf ülkelere sağlanan söz konusu avantaj ülkemiz ürünlerinin rekabet edebilirliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Kazakistan’ın ayrıca Ukrayna, Moldova, Özbekistan ve Türkmenistan ile tercihli ticaret anlaşmaları bulunmakta; bu ülkelerden ithalata da gümrük vergisi muafiyetleri tanınmaktadır.
Resmi mevzuata uyulduğu takdirde gümrüklerde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. Gümrüklerde her ülkeye eşit koşullar ve aynı kurallar uygulanmaktadır. Kazakistan çifte fatura uygulamasının önüne geçebilmek amacıyla tüm ithalatçıları gümrüklerde ICS-Inspection and Control Services isimli bir kuruluşun kontrolünden geçmeye mecbur tutmaktadır. Bu uygulamaya göre gümrük vergi ve resimlerine tabii olacak matrahın tespiti için ithal edilen malın gümrük değeri ICS kontrolüne tabii olmakta ve ICS tarafından hesaplanmaktadır. Söz konusu prosedür ülkedeki tüm ithalatçılar için zorunlu bir uygulamadır. Gümrüklere ibraz edilmesi gerekli başlıca belgeler; fatura, nakliye belgeleri, gerekli standart belgeleri ve ithalat beyannamesidir. İthalat beyannamesi belgesi, ICS kontrolü için ithalatçı tarafından ibraz edilmesi gereken bir belge olup, ibraz edilememesi halinde gümrüklerde beklemeler yaşanmaktadır.
Geçmişte fuarlarda sergilenmek üzere ihraç edilen malların ülkeye girişinde gümrük vergisi uygulaması söz konusu iken, hâlihazırda böyle bir uygulama bulunmamaktadır.
Ülkemiz menşeli ürünlerin Kazak pazarında olumlu bir imajı bulunmaktadır. Türk malı ürünler kaliteli mallar olarak tanınmakta olup, orta ve üst-orta sınıfa hitap etmektedir. Türk ürünlerinin hâlihazırdaki olumlu imajının ülkede yürütülebilecek tanıtım faaliyetleri ile güçlendirilmesinde yarar görülmektedir. Bu bakımdan başta ihtisas fuarları olmak üzere ülkede düzenlenen fuarlara katılım önem taşımaktadır.
Bürokrasinin ağır işlemesi ülkede iş yapan Türk işadamlarınca önemli bir sorun olarak ifade edilmektedir.
Ticareti düzenleyen hukuki altyapıda yetersizlikler gözlenmekte olup mevzuat hala gelişim aşamasındadır. Diğer taraftan ülkede faaliyet gösteren işadamlarının ülke koşullarına ve yasalara uygun hareket etmeleri halinde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır.
Kazakistan’da kullanılmakta olan ödeme yöntemlerinden poliçe kullanımı yaygın olmayıp, mevzuatta çok yeni bir uygulamadır Çek kullanımı da mevzuatta yeri olmakla birlikte, yaygınlaşmamıştır. Senet kullanımı da sınırlı düzeydedir.
Ödemelerde peşin ödeme ya da akreditifin tercih edilmesi gerekmektedir. Kazak işadamları genellikle peşin ödeme yöntemini kullanmayı tercih etmektedir. Bankacılık sisteminde yaşanan gelişmeler paralelinde gelişmesi ile birlikte akreditif kullanımı da yaygınlaşmaya başlamıştır.
Bankalar arası para transferlerinde gerçek kişiler ve şahıs şirketleri için sınırlamalar bulunmakla birlikte, sermaye şirketleri için herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Para transferinde sözleşme şartı ve fatura aranmaktadır. Bu koşulların yerine getirilmesi halinde bankalar arası para transferi rahatça gerçekleştirilebilmektedir. Elden para transferinde ise zorluklar bulunmaktadır. Elden para transferinde tüm vergilerin ödendiğini ve paranın yasal olarak kazanıldığını gösteren belgelerin ibrazı zorunludur.
Pazarda rekabet edebilmenin ve tutunabilmenin ön koşulu nakliye, servis ağı ve garanti koşullarının sağlanabilmesidir. Bu nedenle bazı sektörlerde faaliyet gösteren firmalarımız, bir süre pazarı tanıdıktan sonra ihracat yerine pazarda üretime geçmeyi tercih edebilmektedirler. Bu durum pazardaki en önemli rakiplerimiz durumunda olan Çin ve Rusya ile rekabette avantaj sağlamaktadır. Gıda işleme, paketleme, şişeleme, makine, inşaat malzemeleri üretimi alanlarında ülkede üretim olanakları bulunmaktadır. Burada dikkat çekilebilecek diğer bir hususta Kazak Hükümeti, imalat sanayi üretimine geçişin sağlanması için çeşitli üretim teşvikleri sağlamaktadır. Yarı mamullerin Kazakistan’a getirilip ülkede monte edilmesi, mamul haline getirilmesi de üretim faaliyeti sayılmakta ve teşvik edilmektedir.
Ticari ilişkilerin tesisinde Kazak iş ve siyaset çevreleri ile iyi ilişkiler olumlu sonuçlar yaratmaktadır. Bu bakımdan pazara giriş yapacak firmaların iyi bir yerel ticari ortakla çalışması, ülkede iş yapmak için önemli bir avantaj sağlayan bir ilişkiler ağına sahip olmayı da beraberinde getirdiği için faydalı olacaktır. Ancak ülkede iyi bir yerel ticari ortak bulmak konusunda firmalarımız zorlanmaktadır. Güvenilir bir ticari ortak arayışında olan firmalarımızın T.C. Astana Büyükelçiği Ticaret Müşavirliği ve ülkede başarılı olmuş firmalar ile irtibata geçmesi yararlı olacağı düşünülmektedir.
Kazakistan pazarına giriş yapacak firmaların pazarı önceden etüd ederek pazara yönelmeleri, Kazak-Türk İşadamları Derneği, Kazakistan Yatırımları Geliştirme Ajansı (Kazinvest), ülkedeki Sanayi ve Ticaret Odaları gibi kuruluşlar ve T.C. Astana Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği ile temasa geçerek bilgi almaları ve doğru ticari ortaklarla çalışmak için araştırma yapmaları tavsiye edilmektedir.
Kazakistan’da yerleşik Türk firmaları arasında halihazırdaki işbirliğinin geliştirilerek ileriye götürülmesi Türkiye’nin Kazakistan pazarındaki varlığını güçlendirecektir. Ülke ile ticari ilişkilerimizin geliştirilmesi, ülkedeki artan rekabet ortamında firmalarımızın rekabet edebilirliğinin sağlanması bakımından tanıtım faaliyetleri büyük önem arz etmektedir. Zira, ülkedeki en önemli rakiplerimiz olan Çin ve Rusya başta olmak üzere Uzakdoğu ülkeleri ve batılı ülkeler pazardaki yoğun tanıtım faaliyetleri ile dikkat çekmektedir. Kazakistan’da faaliyette bulunan işadamlarımız Türk ürünlerinin sergileneceği daimi bir sergi salonunu da içeren bir Merkez oluşturularak, ülkemiz ürünlerinin ve Türkiye’nin sürekli tanıtımının sağlanmasının faydalı olacağını dile getirmektedir. Ancak, söz konusu daimi sergide sergilenecek ürünlerin uluslararası standartlarda ürünler olması; serginin yanı sıra gelen ziyaretçilere ürünün üreticisi hakkında iletişim bilgileri ve diğer gerekli bilgileri ve gerektiğinde randevu alınmasını sağlayacak nitelikli personel istihdam edilmesi isabetli olacaktır.
İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Doğal kaynakları ve iş olanakları açısından zengin olan Kazakistan, hızlı değişen bir piyasa görünümünü sergilemektedir. Bu açıdan ülkeye yönelik girişimlerde esnek ve sabırlı olunmalı ve ülkedeki risk faktörü gözardı edilmemelidir.
Kazakistan, Türkiye ile iyi ilişkiler içinde olan Türk Cumhuriyetleri’nin başında gelmektedir. Ancak, Kazak nüfusunun %55’i çeşitli ırk ve dinlerden oluşan bir topluluktur; dolayısıyla bu özel durum dikkate alınmalıdır.
Kazakistan’da yaz ayları çok sıcak olduğu için, bürokratların büyük çoğunluğu ceket ve kravat kullanmaz. El sıkışma ve insanlara ilk isimleri ile hitap etme adeti vardır. Görüşmelerin sonunda küçük armağanların (kalem, ajanda vb) verilmesi yaygındır. Toplantılarda kartvizit değişimi yapıldığından, bir tarafı İngilizce, diğer tarafı Türkçe yazılı kart bulundurmak faydalıdır.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
1 Ocak - Yeni Yıl
28 Ocak - Kuruluş Günü
8 Mart - Kadınlar Günü
21 Mart - Nevruz Bayramı
1 Mayıs - İşçi Bayramı
9 Mayıs - Zafer Bayramı
25 Ekim - Cumhuriyet Bayramı
16 Aralık - Bağımsızlık Günü
Ulaşım
Türk Hava Yolları’nın Almatı ve Astana’ya düzenli seferleri bulunmaktadır.
Yerel Saat
Kazakistan, GMT’nin 6 saat ilerisindedir.
Telefon Kodları
Ülke kodu: 7
İklim
Ülke genelinde, sert, karasal iklim hakimdir. Kışları soğuk, yazları ise sıcaktır. Ocak ayında ortalama sıcaklık ülkenin kuzeyinde -19°’ye, güneyinde ise -3°’ye kadar düşmektedir.
Kazakistandaki Başkonsolosluklar
Telefon: (+7 7172 ) 704 704
Faks: (+7 7172 ) 224 331
e-Posta: embassy.astana@mfa.gov.tr
Adres: Taşenov No:3 010000 Astana / KAZAKHSTAN
Telefon: (+7 7292 ) 424 300
Faks: (+7 7292 ) 424 329
e-Posta: consulate.aktau@mfa.gov.tr
Adres: 15. Microdistrict Samal No:56 Aktau / KAZAKHSTAN
Görev Bölgesi: Mangıstau, Atırau, Uralsk, ve Aktobe eyaletleri.
Telefon: (+7 727 ) 278 41 65 Acil durum Nöbetçi: (+7 701 ) 971 62 80
Faks: (+7 727 ) 293 00 28
e-Posta: consulate.almaty@mfa.gov.tr
Adres: Tolebi 29 050010 Almatı / KAZAKHSTAN
Görev Bölgesi: Almatı şehri, Almatı eyaleti, Kızılorda eyaleti, Güney Kazakistan eyaleti, ve Aktau
Başkonsolosluğu görev bölgeleri dışında kalan bütün Kazakistan.
Askeri Ataşelik
Telefon: (+7 7172) 224 359
Faks: (+7 7172) 224 388
Adres: Taşenova cad. No:3 Blok:A Astana/ KAZAKHSTAN
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği
Telefon: (+7 7172) 704 666
Faks: (+7 7172) 224 388
Adres: Taşenova cad. No:3 Blok:A Astana/ KAZAKHSTAN
Din Hizmetleri Müşavirliği
Telefon: (+7 7172) 704 681; (+7 7172) 704 682
Faks: (+7 7172) 204 047
Adres: Taşenova cad. No:3 Blok:A Astana/ KAZAKHSTAN
Eğitim Müşavirliği
Telefon: (+7 7172) 704 678
Faks: (+7 7172) 224 358
Adres: Taşenova cad. No:3 Blok:A Astana/ KAZAKHSTAN
Ekonomi Müşavirliği
Telefon: (+7 7172) 704 664
Faks: (+7 7172) 204 531
E-Posta: hmastana@hazine.gov.tr ; metin.tosun@hazine.gov.tr
Adres: Taşenova cad. No:3 Blok:A Astana/ KAZAKHSTAN
Kültür Tanıtma Müşavirliği
Telefon: (+7 7272) 913 441
Adres: Töle Bi 29 . Almatı / KAZAKHSTAN
Ticaret Müşavirliği
Telefon: (+7 7172) 704 672-73
Faks: (+7 7172) 224 367
E-Posta: astana@ekonomi.gov.tr
Adres: Taşenova cad. No:3 Blok:A Ofis : 312, 313, 314 Astana/ KAZAKHSTAN
Web sitesi: www.musavirlikler.gov.tr
Çalışma Saatleri
Nevzat Uyanık BÜYÜKELÇİ
2015 Ekim ayında Türkiye Cumhuriyeti Astana Büyükelçisi olarak atanan Nevzat Uyanık, daha önce Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanlığı (2012 – 2015) görevini yürütmüştür. Diplomatik kariyerine 1990 yılında başlayan Büyükelçi Uyanık, Bakanlığın merkez birimlerinde ve dış temsilciliklerinde (Azerbaycan, Almanya, Pakistan ve ABD’de) çeşitli görevlerde bulunmuştur.
Lisans öğrenimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde (1988) tamamlayan Büyükelçi Uyanık, Princeton Üniversitesi Yakın Doğu Çalışmaları Bölümünde yüksek lisans (MA, 2009) ve doktorasını (PhD, 2012) yapmıştır.
Nevzat Uyanık, evli ve 2 çocuk babasıdır.